İşitme Testi Nasıl Yapılır

İşitme Testi Nasıl Yapılır

İşitme testi, bireyin işitme yeteneğini ölçmek ve olası işitme kayıplarını erken dönemde tespit etmek için uygulanan kapsamlı değerlendirme yöntemidir. Erken teşhis, işitme cihazı adaptasyonu, rehabilitasyon programlarının planlanması ve yaşam kalitesinin korunması açısından kritik öneme sahiptir. Bu bağlamda, işitme testi süreci hem odyologlar hem de hastalar için ayrıntılı bir hazırlık ve değerlendirme gerektirir. Makalede; odyolojik test türleri, uygulama yöntemleri, sonuçların yorumlanması, cihaz seçimi ve takip süreci gibi temel adımları adım adım ele alacağız.

1. İşitme Testine Hazırlık

İşitme testi öncesinde hem hastanın hem de klinik ekibin hazırlık sürecine dikkat etmesi, testin doğruluğunu artırır.

1.1 Randevu ve Klinik Seçimi

İşitme testi yaptırmak isteyen bireylerin öncelikle akredite bir işitme merkezi veya hastane seçmesi gerekir. SGK desteğinden faydalanmak için; sağlık raporu, kimlik fotokopisi, reçete ve doktor sevkleri gibi evrakların eksiksiz hazır bulunması önemlidir. Odyologun lisanslı ve deneyimli olması, test sonuçlarının güvenilirliğini artırır. İşitme merkezi genellikle sessiz odyometri kabinlerine sahip, akustik açıdan izole edilmiş bölümlerde testleri gerçekleştirir.

1.2 Kişisel Ön Hazırlık

Testten birkaç gün önce yüksek desibelli ortamlardan (konser, inşaat alanı, yoğun trafik) uzak durmak işitme hassasiyetini korur. Test günü, kulak kanalı tıkanıklığına neden olabilecek pamuklu kulaklık, kahve ve sigara gibi ajitasyon yaratacak öğelerden kaçınılmalıdır. Ayrıca, kullanılan ilaçların listesi ve tıbbi öykü detayları odyologla paylaşılmalı; bazen kulak enfeksiyonları, kulak kanalı tıkanıklıkları veya kulak içi ameliyat öyküsü gibi durumlar testin farklı yorumlanmasını gerektirir.

2. Test Türleri ve Yöntemleri

Çeşitli işitme testleri, işitme kaybı türü ve derecesini belirlemek için birlikte kullanılır.

2.1 Odyogram (Saf Ses Eşik Testi)

Saf ses odyometresi, işitmenin temel değerlendirme aracı olarak kabul edilir. Test odyometri kabininde sessiz bir ortam sağlanır. Hasta, kulaklık takılırken başlatılan saf ses tonlarını (250 Hz–8000 Hz aralığı) farklı şiddet seviyelerinde duymaya çalışır. Hastadan, ton duyduğu anda bir düğmeye basması veya el kaldırması istenir. Bu sayede her bir frekans için eşik değerleri (dB HL cinsinden) belirlenir. Normal işitme eşiği 0–20 dB arasında kabul edilir; bu değerin üzerinde eşikler işitme kaybına işaret eder. Test süresi genellikle 20–30 dakika sürer.

2.2 Konuşma Anlaşılırlığı Testi

Odyogram, temel eşik bilgi verirken, konuşma anlaşılırlığı testi, hastanın konuşma seslerini ne ölçüde ayırt edebileceğini gösterir. Monosillabik (tek heceli) kelime listeleri veya cümleler kullanılır. Çeşitli arka plan gürültüleri eklenerek test gerçekleştirilebilir. Hasta, duyduğu kelimeleri tekrarlayarak veya tanıyarak cevap verir. Test, hastanın iletişim becerisini ve günlük yaşam aktivitelerindeki zorluk seviyesini objektif olarak ortaya koyar.

2.3 Timpanometri ve Akustik Refleks Ölçümü

Timpanometri, orta kulak basıncını ve kulak zarı hareketliliğini değerlendirir. Küçük bir prob, kulak kanalına yerleştirilir ve farklı hava basınçları uygulanarak timpanik membran hareketi ölçülür. Orta kulak sıvı birikimi, östaki tüpü disfonksiyonu veya osiküler zincir ile ilgili sorunlar timpanogram eğrisinden anlaşılır. Akustik refleks testi ise yüksek ses uyaranlarına karşı stapedius kasın kasılıp kasılmadığını kontrol eder. Normal bir refleks varlığı, orta kulak ve osiküler zincirin işlevsel olduğuna işaret eder.

2.4 Otoakustik Emisyon (OAE) Testi

OAE testi, dış tüylü hücrelerin (outer hair cells) fonksiyonelliğini objektif olarak ölçer. Yeni doğan bebeklerde işitme taraması için altın standart yöntemlerden biridir. Probe, kulak kanalına yerleştirilir ve düşük yoğunlukta uyaran ses (tık ton) gönderilir. Kokleadan yansıyan otoakustik emisyonlar kaydedilerek test sonucu belirlenir. OAE testi non-invaziv, non-instrümental bir yöntemdir; hasta işbirliği gerektirmediğinden küçük çocuklar veya bakımı zor bireylerde tercih edilir.

2.5 İşitsel Beyin Sapı Tepkisi (ABR) Testi

ABR (Auditory Brainstem Response), işitsel yolak boyunca beyin sapı düzeyindeki elektriksel aktivasyonları ölçer. Stereo-elektrotlar kafada belirli noktalara yerleştirilir; kulaklık aracılığıyla gönderilen ses uyaranlarına beyin sapından gelen yanıtlar kaydedilir. ABR, sadece kokleayı değil, sinir yolaklarını da değerlendirir ve santral işitme bozukluklarının tespitinde kullanılır. ABR testi genellikle sedasyon gerektirebilir ve test süresi 45–60 dakika arasında değişir.

3. Test Sonuçlarının Değerlendirilmesi

İşitme testleri sonrası elde edilen veriler, laboratuvar standartlarına göre detaylıca analiz edilir.

3.1 Eşik Değerlerinin Analizi

Saf ses odyogramındaki eşik değerleri, frekans bazında grafik üzerinde işaretlenir. Normal işitme, 250–8000 Hz frekans aralığında 0–20 dB eşik değerlerine sahip olmayı gerektirir. 21–40 dB hafif, 41–70 dB orta, 71–90 dB ileri, 91 dB ve üzeri çok ileri düzey işitme kaybını gösterir. Eşik değerlerinin her iki kulak arasında simetrik olup olmaması da sensorinöral veya iletim tipi kaybın belirlenmesinde önem taşır.

3.2 İşitme Kaybı Derecelendirmesi

İşitme kaybı; iletim tipi (dış/orta kulak kökenli), sensorinöral (koklea veya işitsel sinir kökenli) ve miks (her iki tipin birleşimi) olarak sınıflandırılır. İletim tipi kayıpta, timpanometride orta kulak basınç anormallikleri, akustik refleks yokluğu veya bozukluğu görülür. Sensorinöral kayıpta, OAE yanıtı yok iken ABR yanıtları gecikmeli olabilir.

3.3 Konuşma Anlaşılırlık Skorlarının Yorumlanması

Konuşma anlama testi puanları, hastanın iletişim becerisi hakkında bilgi verir. Örneğin; sessiz ortamda %90 ve üzeri iyi bir anlaşılırlık, %50 altı ise ciddi anlama kaybı olduğunu gösterir. Gürültülü ortamda ise anlaşılırlık oranının düşmesi, sosyal yaşam kalitesi üzerinde doğrudan etkiye sahiptir.

4. İşitme Testi Sonrası Adımlar

Test sonuçlarına göre odyolog ve hasta, işitme rehabilitasyon planını birlikte oluşturur.

4.1 Uygun İşitme Cihazı Önerileri

İşitme kaybının tipi ve derecesine göre; kulak arkası (Behind-The-Ear, BTE), kulak içi (In-The-Ear, ITE), tam kulak içi (Completely-In-Canal, CIC) veya tamamen kanal içi (Invisible-In-Canal, IIC) gibi farklı modeller önerilir. SGK desteği, sadece bazı modelleri kapsar; fark ödemek istemeyen hastalar için uygun cihaz seçimi önemlidir. Cihaz provası sırasında; ses kalitesi, konfor, estetik ve kullanım kolaylığı değerlendirilir. Adaptasyon süreci ortalama 2–4 hafta sürer; bu dönemde ayar (fine-tuning) ziyaretleriyle cihaz optimizasyonu gerçekleştirilir.

4.2 Rehabilitasyon ve Takip

İşitme cihazı kullanımına ek olarak, işitsel rehabilitasyon programları planlanmalıdır. Bu programlar; konuşma terapisi, dudak okuma eğitimi, çevresel ses farkındalığı ve iletişim becerilerinin geliştirilmesine odaklanır. Aile üyelerine yönelik eğitim de, hastanın sosyal adaptasyonunu hızlandırır. Düzenli takip randevuları (6 aylık veya yıllık aralıklarla) ile cihaz bakımı, pil değişimi ve odyolojik testlerin tekrarı yapılmalıdır. Bu sayede işitme kaybının ilerlemesi düzenli olarak izlenir.

5. Sık Sorulan Sorular (FAQ)

Soru 1: İşitme testi ne kadar sürer? Genellikle toplam test süresi 45–60 dakika arasındadır. Odyogram ve konuşma anlaşılırlık testleri, yaklaşık 20–30 dakika sürerken, timpanometri ve OAE gibi ek testler toplamda 15–20 dakika ekleyebilir.

Soru 2: Test öncesi ilaç kullanımı etkiler mi? Antibiyotik, diüretik, kemoterapi gibi ototoksik etkisi olabilen ilaçların kullanımı, işitme testi sonuçlarını etkileyebilir. Bu nedenle test öncesi ilaç öyküsünün mutlaka odyologla paylaşılması gerekir.

Soru 3: Çocuklarda işitme testi nasıl yapılır? Bebeklerde genellikle OAE ve ABR testleri kullanılır; çünkü saf ses odyogramı için işbirliği zor olabilir. 6 yaş ve üzeri çocuklar, oyunlaştırılmış odyogram teknikleriyle test odyometri kabininde yönlendirmeler doğrultusunda yanıt verebilir.

Soru 4: Odyogramda ağrı veya rahatsızlık hissedilir mi? Saf ses odyogramı tamamen non-invaziv ve ağrısız bir testtir. Kulaklık takılıp ses uyaranı gönderilir; hasta sadece sesi işittiğinde butona basar. Timpanometri sırasında kulak kanalına hafif basınç uygulanabilir, ancak bu rahatsızlık genellikle geçicidir.

İşitme testi; işitme kaybı tipini, derecesini ve nedenini belirlemede temel adımlar sunar. Odyogram, konuşma anlaşılırlık, timpanometri, OAE ve ABR testleri birlikte değerlendirildiğinde, bireyin işitme kapasitesi ve ihtiyaçları net bir şekilde ortaya çıkar. Erken teşhis ve uygun işitme cihazı seçimi, bireyin sosyal ve mesleki yaşam kalitesini doğrudan etkiler. Test sonrası düzenli takip, cihaz bakımı ve odyolojik rehabilitasyon süreci sayesinde, işitme kaybı risk faktörleri minimize edilir ve uzun vadede daha sağlıklı bir işitme dengesi korunur.